Blogs
De PensioenParade van Pen

We hebben ze onderschat. De witte werknemers in Nederland. Waar zzp’ers zich in 2018 mochten verheugen op bijzondere aandacht van politiek en polder als het om hun pensioen ging, lijkt in 2019 een specifieke werknemerssoort aan de beurt: mensen in loondienst die geen aanvullend pensioen opbouwen.

856.000 Nederlanders in loondienst bouwen geen pensioen op”, kopte dagblad Trouw midden in de december feestmaand van 2018. Op basis van recente CBS cijfers over 2016 bedraagt de zogenoemde ‘witte vlek’ 13% en is daarmee groter dan eerder gedacht en gemeten. Hoogleraar pensioenrecht Mark Heemskerk van de Radboud Universiteit Nijmegen reageerde geshockeerd in de krant. “Jarenlang dachten we dat we met 4 procent goed bezig waren, wat ook een argument was om geen pensioenplicht voor alle werkgevers in te voeren. Wellicht laait die discussie en het politieke debat daarover nu toch weer op.”

De witte vlekken vestigden hun naam in 1987 toen het rapport ‘Witte vlekken op pensioengebied, onderzoek naar het ontbreken van aanvullende pensioenvoorzieningen’ van de toenmalige Pensioenkamer verscheen. Deze Pensioenkamer deed voorbereidend onderzoek voor de invoering van een algemene pensioenplicht. Van een algemene pensioenplicht is het niet gekomen. Vanaf de eeuwwisseling heeft het CBS zich ontfermd over de witte vlekken, met nieuwe en nauwkeurigere onderzoekmethodes. Bedrijven die geen pensioenregeling aanbieden worden witte werkgevers genoemd en werknemers die niet aan een pensioenregeling meedoen, of werken bij een witte werkgever, noemen we witte werknemers. Samen vormen ze de witte vlek. Discriminatie ligt op de loer, maar what’s in a name?

Een opleving van de witte vlek in tijden van gele hesjes geeft te denken. Op 19 november 2018 informeerde Minister Koolmees van SZW de Tweede Kamer via een Verzamelbrief Pensioenonderwerpen voor het eerst over het vervolgonderzoek inzake de witte vlek. De minister had het CBS gevraagd om een update van cijfers op basis van de vernieuwde Pensioenaansprakenstatistiek (PAS 2016), waarmee volgens hem mogelijk een nauwkeurig en completer beeld te schetsen is. De PAS ‘nieuwe stijl’ en begeleidende notitie van het CBS met verantwoording en resultaten (PAS 2016) is echt het lezen waard. De scheefheid en heterogeniteit van de pensioenopbouw in Nederland spat van het scherm af, met als apotheose een visuele pensioenparade van dwergen en enkele reuzen (de parade van Pen).

Terug naar Trouw, waar een quote van hoogleraar Heemskerk het misschien wel mooi samenvat: “De situatie van zzp’ers lijkt nu mee te vallen, terwijl het bij de werknemers juist tegenvalt”. Het kan verkeren. Het zijn net mensen. En veel dwergen, met witte vlekken.

Michael Visser
Pensioen GeMi

Deze blog verscheen eerder dit jaar voor het Koninklijk Actuarieel Genootschap. Een link naar de meest recente Pensioenaansprakenstatistiek van het CBS is ingevoegd.